GRATIS

[THIS COLUMN WAS PUBLISHED IN SECOND SIGHT MAGAZINE - A DUTCH PUBLICATION ABOUT TRENDS AND FORECASTING - SORRY IT'S NOT IN ENGLISH]

Gratis. Eén van de meest doeltreffende toverspreuken in het grote boek van reclame-makers. Een gegarandeerde formule om de aandacht te trekken. Het activeert een soort Hongerwinter-reflex: een gehypnotiseerde, manische blik verschijnt in de ogen: Gratis? Hebben, pakken, vooraan staan. Ik heb er recht op!

Aan “Gratis” is een grappig mengsel van schaamte en trots verbonden. Eerst schaamte: volwassen mensen die zich realiseren dat ze grabbelen als kinderen of vechten om een prul. En dan trots: “Tja, ge bent toch Nederlander he?” Dezelfde trots waarmee in Spanje de blikken doppertjes uit de caravan komen. En inderdaad: het is iets typisch Nederlands.

Mijn eerste aanraking met de Nederlandse gratis-obsessie (mijn Engelse opvoeding had me er tot dantoe blijkbaar voor afgeschermd) had ik tijdens een bijbaantje. Een fonkelnieuw winkelcentrum in Buitenveldert trok middels een bon in het locale sufferdje de aandacht van oplettende shoppers: een gratis flesje wijn, voor Valentijnsdag. Bij inleveren van de bon, een gratis half flesje Chateau Migraine. “Kijk schat, ik heb voor Valentijnsdag een lekker flesje wijn gehaald!”. Brrrr..wat een kansloos idée dacht ik.

Het bewijs dat ik NIETS van reclame begrijp, was geleverd. Het winkelcentrum opende om 10uur en nog voordat we onze “Groot Gelderland Plein” promotie-polo aan hadden, stond er al een rij voor onze kraam die een Siberische supermarkt tot schaamte zou drijven. Ik herinner me 1 bepaalde meneer die – allegedly althans - voor alle dames in zijn serviceflat de fles wijn kwam “ophalen”: hij had 23 bonnen uitgeknipt. Mr Lover Lover…

Dat is misschien nog wel het interessantste aan Gratis: het gevoel van RECHT. “Waar is mijn gratis puntje-puntje-puntje? Hier ermee, en rap wat!”

Ook op de onlangs gehouden Fashion Week bleek dat “Gratis” diep in de genen van onze natie zit ingebakken. De hooggehakte en chicgejurkte dames keken spichtig om zich heen: Wat zit er in de goodybag? Wat?! Heeft die Bitch naast me er iets anders in dan ik? De partners in kwestie waren intensief gedrilled: nonchalant kijken en ZO VEEL MOGELIJK GRATIS SHIT in je smoking proppen. Een van de aanwezige dames nam het “Because I’m worth it” mantra wel heel serieus – zonder enige schaamte kieperde ze de overgebleven goodiebags geroutineerd in een grote tas. Honderden Redken-gels en Maybelline-eyeliners glommen me vanuit haar shopper toe. Grappig? Nee. Eigenlijk heel sneu.

Gratis. Je mag het hebben: het is immers een geschenk! Maar daar gaat het natuurlijk al mis. Een geschenk is pas een geschenk als de één iets geeft en de ander iets aanneemt: gulheid en dankbaarheid wisselen elkaar af. Het is net als bij oma vroeger: natúúrlijk mag je nog een koekje. Maar ze gewoon alle 10 van het schoteltje pakken is niet netjes en eigenlijk ook heel ongezellig.

Doe de omas van deze wereld een genoegen; ook voor Gratis geldt: netjes vragen en dankjewel zeggen. Zul je zien: is een gratis lippengloss ineens een echt kadootje.

WWW.SECONDSIGHT.NL